Vertrouwen als geste

Vertrouwen schenk je. En zoals dat geldt voor elke schenking weet je nooit zeker hoe de ander daarmee om zal gaan. En als je zou proberen dat wel zeker te stellen, dan doe je daarmee de schenking teniet. Vertrouwen is een geste, een gebaar naar de ander. Zoals een liefdesverklaring ook een geste is. Of het maken van excuses. Gestes zijn nooit van het gevaar ontbloot, dat de ander ze niet wil ontvangen. Of ze misbruikt.
 
Een geste, die wel ontvangen wordt, verandert de ander. Een kind groeit van het vertrouwen, dat het krijgt. Door het stof gaan kan bij de ander mildheid oproepen. Maar als het gebaar gemaakt wordt om bij de ander iets teweeg te brengen, dan verandert het fundamenteel van karakter en verliest het zijn kracht. Een oprechte geste daarentegen kan buitengewoon krachtig zijn. Zoals de beroemde knieval van Willy Brandt bij zijn bezoek aan Warschau in 1970.
 
Vertrouwen kan alleen in vrijheid worden geschonken. Zoals het ook alleen in vrijheid kan worden ontvangen. Het ontstaan van vertrouwen kan dus niet gemanaged worden. Vertrouwen kan niet worden aangestuurd, opgelijnd en uitgerold. Gestes behoren tot een andere wereld dan een dergelijk soort opvatting over maakbaarheid van menselijke verhoudingen. René ten Bos, binnenkort Denker des Vaderlands, heeft hier (in 2011) een mooi boek over geschreven: Stilte, geste, stem.
 
Hij verwijst daarbij naar een grote hoeveelheid literatuur. Maar die komt uitsluitend uit Europa. Er is in het Engels niets over te vinden. Daar liggen twee verschillende opvattingen over organisaties aan ten grondslag. Management (of directie) in het Frans en het Spaans is ‘gestion’, in het Italiaans ‘gestione’. Deze termen vinden hun oorsprong in het Latijnse ‘gerere’: uitvoeren of dragen. Men draagt een ambt. En dat heeft een zeker gestisch karakter.
 
Ambtsdragers trekken als het ware (en soms letterlijk, zoals een hoogleraar, een rechter, een dokter of de politie) het kleed aan van de institutie, die ze vertegenwoordigen. Of een ambtsketting, zoals burgemeesters. Daarmee dragen ze ook altijd de waarden uit, die in de institutie verankerd zijn. Die waarden kunnen worden uitgedragen, maar niet ingepeperd. Managers moeten weer ambtsdragers worden. En anderen weer leren zien als medemens in plaats van ‘human resource’. Taal is niet onschuldig.