De Romeinse keizer Marcus Aurelius begint zijn ‘persoonlijke notities’ met een eerbetoon aan iedereen van wie hij geleerd heeft hoe hij als een goed mens moet leven. Dat is een lange opsomming. Hij sluit af met dank aan de goden voor het gelukkige toeval dat hem ten deel is gevallen. Marcus Aurelius was een stoïcijn. Het bijhouden van een dagboek was in die tijd een gebruikelijke manier om aan zelfonderzoek te doen.
Hij was in die tijd de machtigste man in Europa en het Midden-Oosten. Toch begint hij zijn eerbetoon met dank aan zijn vader, die hem bescheidenheid heeft geleerd. Paul van Tongeren schreef een prachtig essay over dankbaarheid. Dankbaarheid en bescheidenheid zijn in onze tijd bepaald geen vanzelfsprekendheden meer. Het overheersend mensbeeld benadrukt onafhankelijkheid als hoogste goed.
Maar we worden in afhankelijkheid geboren en hebben anderen nodig in alle fasen van ons leven. In onze cultuur is het niet gebruikelijk om de voorouders te eren. Maar we bouwen voort op alles wat anderen voor ons hebben opgebouwd. Dat betreft zowel het persoonlijke als het gezamenlijke en zowel het materiele als het immateriële erfgoed. Zonder die inspanningen zouden we nog in de natuurstaat leven en letterlijk aan de wilde beesten zijn overgeleverd.
We worden uiterst kwetsbaar geboren. En de meesten van ons brengen de laatste levensfase ook weer door in grote kwetsbaarheid en afhankelijkheid. Maar ook in de levensfasen daartussenin zijn we allemaal, in wisselende mate, kwetsbaar en gebrekkig, zowel lichamelijk als geestelijk. We hebben allemaal zorg en steun van anderen nodig. En iedereen heeft tekortkomingen als persoon, die ondanks veel oefenen en bijslijpen maar moeilijk verdwijnen.
Ik ben in mijn werk en in mijn filosofische onderzoek het meest geïnteresseerd in die vormen van ethiek (en de daarbij behorende opvattingen over leven en werken en de inrichting van de samenleving), die gestoeld zijn op die onderkenning van kwetsbaarheid en afhankelijkheid van anderen en het besef van het eigen tekort en de noodzaak om daar een leven lang aan te blijven werken. In een gepaste mate van bescheidenheid en dankbaarheid jegens alle anderen die daarbij behulpzaam zijn of zijn geweest. En in het besef dat wij voor ons leven afhankelijk zijn van wat de natuur ons schenkt en dat die natuur een gedeeld goed is.
Hij was in die tijd de machtigste man in Europa en het Midden-Oosten. Toch begint hij zijn eerbetoon met dank aan zijn vader, die hem bescheidenheid heeft geleerd. Paul van Tongeren schreef een prachtig essay over dankbaarheid. Dankbaarheid en bescheidenheid zijn in onze tijd bepaald geen vanzelfsprekendheden meer. Het overheersend mensbeeld benadrukt onafhankelijkheid als hoogste goed.
Maar we worden in afhankelijkheid geboren en hebben anderen nodig in alle fasen van ons leven. In onze cultuur is het niet gebruikelijk om de voorouders te eren. Maar we bouwen voort op alles wat anderen voor ons hebben opgebouwd. Dat betreft zowel het persoonlijke als het gezamenlijke en zowel het materiele als het immateriële erfgoed. Zonder die inspanningen zouden we nog in de natuurstaat leven en letterlijk aan de wilde beesten zijn overgeleverd.
We worden uiterst kwetsbaar geboren. En de meesten van ons brengen de laatste levensfase ook weer door in grote kwetsbaarheid en afhankelijkheid. Maar ook in de levensfasen daartussenin zijn we allemaal, in wisselende mate, kwetsbaar en gebrekkig, zowel lichamelijk als geestelijk. We hebben allemaal zorg en steun van anderen nodig. En iedereen heeft tekortkomingen als persoon, die ondanks veel oefenen en bijslijpen maar moeilijk verdwijnen.
Ik ben in mijn werk en in mijn filosofische onderzoek het meest geïnteresseerd in die vormen van ethiek (en de daarbij behorende opvattingen over leven en werken en de inrichting van de samenleving), die gestoeld zijn op die onderkenning van kwetsbaarheid en afhankelijkheid van anderen en het besef van het eigen tekort en de noodzaak om daar een leven lang aan te blijven werken. In een gepaste mate van bescheidenheid en dankbaarheid jegens alle anderen die daarbij behulpzaam zijn of zijn geweest. En in het besef dat wij voor ons leven afhankelijk zijn van wat de natuur ons schenkt en dat die natuur een gedeeld goed is.