Een rechtvaardig inkomen voor een bestuurder

Een ziekenhuisbestuurder vertelde mij ooit, dat zij aan haar vrienden niet durfde te vertellen hoeveel ze verdiende, omdat ze dan als graaier werd gezien. Ze zei ook, dat haar collega, die uit het bedrijfsleven kwam, dat ook niet durfde, maar dan omdat zijn vrienden hem dan als loser zouden zien. 
 
Toch lijkt de maatschappelijke onvrede, om niet te zeggen woede, over het inkomen van bestuurders in de (semi)publieke dienstverlening veel groter dan over het veel hogere inkomen van bestuurders in het bedrijfsleven. Die woede is ook verder erg selectief. Hij geldt niet of nauwelijks voor sporters, filmsterren, ondernemers of vrijgevestigde professionals, zoals advocaten, notarissen en medici. 
 
Misschien ligt hier de verwachting aan ten grondslag, dat bestuurders in het (semi)publieke domein (en overigens ook politici) de waarde van dienstbaarheid aan het publieke goed veel meer dan anderen dienen te laten prevaleren boven een hoog inkomen. De vraag is waarom die verwachting niet evenzeer zou mogen gelden voor andere groepen. Maar feit is, dat de Wet Normering Topinkomens vooral gericht is op de eerste groep.
 
Het probleem met die WNT is, dat het ministerssalaris als norm wordt gebruikt zonder dat er ook maar op enigerlei wijze een redenering aan ten grondslag ligt, waarom dat dan een gerechtvaardigd inkomen zou zijn. Die discussie wordt ook niet of nauwelijks gevoerd. Zij beperkt zich tot de vermeende negatieve effecten op de arbeidsmarkt voor bestuurders. Dat is geen ethische, maar een technocratisch discussie. De vraag is dan alleen wat werkt. Niet wat rechtvaardig is.
 
Volgens de WNT is het inkomen van bestuurders afhankelijk van een aantal factoren, die allen betrekking hebben op de omvang van de organisatie en de complexiteit van de bestuurlijke functie. Voor 2018 bedroeg het wettelijk maximum €189.000. Dat is vijf keer modaal (€37.000) en tien keer het wettelijk minimum (€19.130) voor dit jaar. Is dat teveel? Of juist te weinig? En op grond waarvan dan? Wat is de morele rechtvaardiging hiervoor?
 
De eerste vraag is waarom er überhaupt verschil in inkomen zou moeten zijn. Het gangbare antwoord is: omdat je dat verdiend hebt. Omdat je harder werkt, moeilijker werk doet, een grotere bijdrage levert aan de samenleving, e.d. Afgezien van de moeilijkheid om verschillen in verdienste goed te wegen is het ook de vraag waarom de waardering daarvoor in financiële termen vertaald zou moeten worden. In plaats van in termen van eerbetoon en ergens eer mee inleggen.
 
Daarnaast speelt de vraag in hoeverre iets daadwerkelijk iemands eigen verdienste is. Maatschappelijke kansen zijn door verschillen in erfelijke aanleg, afkomst en meer of minder pech in het leven zeer ongelijk verdeeld. Waarom zou iemand, die toevallig een gunstig lot heeft getrokken, dan meer moeten verdienen? We willen we ook geen samenleving, waarin de schouders worden opgehaald over elke vorm van extra inspanning of bijzondere prestatie. Maar die waardering kan dus ook anders geuit worden dan met geld.
 
Je kunt ook beginnen bij de vraag wat een goede samenleving is. Verschillen in inkomen vergroten de altijd al bestaande ongelijkheid in de samenleving. Hoe groter die ongelijkheid des te groter de onderlinge spanningen. En hoe geringer die ongelijkheid, des te meer onderlinge verbondenheid. En des te beter functioneert de democratie. Wat dat betreft is die verhouding van 1 op 10 tussen minimum en maximum misschien zo gek nog niet. Maar misschien zou 1 op 5 nog beter zijn. Maar dan wel in de hele samenleving. Dus ook in het bedrijfsleven.